İNORGANİK MOLEKÜLLER

-Canlıların temel yapıları inorganik ve organik bileşenlerinden oluşur.

İNORGANİK MOLEKÜLLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

1. Temel element olarak karbon içermeyen bileşiklerdir.

2. Canlılar tarafından sentezlenmez, dışardan hazır olarak alınır.    

3. Sindirime uğramaz.

4. Hücre zarından geçebilir.

5. Hücresel solunumda enerji verici olarak kullanılmaz.

6. Canlıların yapısına katılır.

7. Metabolik faaliyetlerde düzenleyicidir.

8. Yıpranan dokuların onarılmasında görev alır.

9. Mineraller bileşik enzimlerin yapısına kofaktör olarak katılırlar.

10. Biyokimyasal tepkimelerin gerçekleşmesi ve homeostazinin korunması açısından gereklidir.

Su, hangi özellikleri nedeniyle canlılar için vazgeçilmezdir?

- Canlı yaşamının devamlılığı suyun varlığına bağlıdır.

-Su, inorganik moleküllerin en önemlisidir.

-Doğada ve organizmaların yapısında en çok bulunan bu madde, canlılar için hayati bir moleküldür.

-Hücre yapısının büyük bir kısmını oluşturur ve birçok biyolojik sürecin gerçekleşmesi için gereklidir.

Suyun çözücülük özelliği, besinlerin taşınmasına ve metabolik atıkların uzaklaştırılmasına yardımcı olur.

- Su, metabolik reaksiyonların gerçekleşmesi ve enzimlerin düzgün çalışması için de

gereklidir.

-Vücut sıcaklığının düzenlenmesinde, hücrelerin yapısal bütünlüğünün korunmasında ve sindirim sürecinde de önemli rol üstlenir.

Suyun Yapısı

-Bir su molekülü (H₂O) bir oksijen, iki hidrojen

atomundan oluşur.

-Hidrojen atomları oksijene birer kovalent

bağ ile bağlıdır.

-Bu bağlanma sırasında elektronlar eşit olarak

paylaşılmamaktadır.

-Oksijen tarafında elektron yoğunluğu fazla olup negatif yük (-) durumundadır. Benzer şekilde hidrojen tarafında ise elektron dağılımı görece düşüktür ve pozitif yük (+) durumundadır.

-Suyun polaritesi komşu su molekülleri arasında zayıf elektriksel çekimler yaratır. Zıt yükler birbirini çektiği için, su molekülleri hidrojen bağları ile birbirlerine bağlanırlar.

--Aynı tür moleküllerin birbiri arasındaki çekim kuvvetine kohezyon denir. Hidrojen bağları ile su moleküllerinin birbirini çekmesi kohezyona örnektir.

- Farklı moleküllerin birbirini çekmesi özelliğine adezyon denir.

-Suyun cam yüzeyine tutunması veya bir yüzeyde yayılması gibi durumlar adezyon örnekleridir.

Şekil: Su molekülleri arasındaki hidrojen bağları. Her su molekülü maksimum dört adet komşu su molekülü ile hidrojen bağları kurar.

Suyun Özellikleri ve Canlılar için Önemi

-Su olmadan hayat olmaz. Çünkü hücredeki yaşamsal faaliyetler ancak yeterli suyun bulunduğu ortamda gerçekleşir. Bir insan, yiyeceksiz haftalarca yaşayabilir. Ancak, susuz sadece birkaç gün yaşayabilir.  Günde ortalama 1,5 -2.5 lt su almamız gerekir.

1. Su moleküllerinin adhezyon ve kohezyonu ile;

-Bitkilerde suyun ve çözünmüş besinlerin yerçekiminin zıt yönünde taşınmasını mümkün kılar.

-Su yüzeyinde bir yüzey gerilimi oluşturur ve suyun yüzeyinde sanki görünmez bir film varmış gibi davranmasına neden olur. Bazı böceklerin su üzerinde yürümesi bu sayede olur.

2. Suyun taşıyıcı özelliği: Besinlerin ve atıkların vücut içinde gerekli yerlere taşınmasını sağlar.

3. Suyun çözücü özelliği:

-Kimyasal tepkimelerin gerçekleşmesini sağlar.

-Zehirli atıkların seyreltilmesi ile vücuda etkisi azaltılır.

-Bitkiler tarafından topraktan minerallerin alınmasını sağlar.

4. Suyun öz ısısının yüksek olma özelliği:

-Su belirli miktarda ısıyı soğurduğu ya da kaybettiği zaman, sıcaklığındaki değişiklik diğerlerine göre daha az olur.

-Vücut ısısını dengeler. Sıcak havalarda terleme ile vücut ısısını düşürür.

- Ayrıca suyun yavaş soğuması ortamın ısınmasına neden olur. Bu durum kıyı bölgelerin ılıman olmasını; deniz, göl ve okyanuslarda canlıların yaşaması için ortam sıcaklığının dengede kalmasını sağlar.  

-Karalar ve sulardaki sıcaklık dalgalanmalarını canlıların yaşamasına izin verecek sınırlar içinde tutulmasını sağlar.

5. Suyun buharlaşma ve yoğunlaşma özelliği:

-Su döngüsünün gerçekleşmesini sağlar.

-Buharlaşma çok yüksek hava sıcaklıklarında gerekli bir soğutma sistemidir.

-Terleme ile metabolik atıkların atılmasını ve vücut ısısının düzenlenmesini sağlar. Suyun buharlaşma ısı yüksektir ve bu yüzden ani sıcaklık değişimlerinde gaz haline geçerek vücut ısısının ayarlanmasında etkili olur.

Su molekülünün faz ve ısı değişimi

6. Buzun su üstünde yüzme özelliği;

-Su molekülleri yeteri kadar soğuduğunda, birbirlerinden uzaklaşarak buz oluşur. Buz sudan hafif olduğu için su üstünde yüzer. Buzun su üzerinde yüzmesi sudaki canlılar için oldukça önemlidir. Oluşan buz tabakası yalıtım vazifesi görerek alttaki suda canlıların hayatta kalma şansını artırır.

Mineraller

İnsan vücudunda belli başlı Ca, Fe, P, Mg, Na, K, I, F gibi mineraller bulunur. 70 kg’lık bir insanda ortalama 3 kg mineral bulunur. Suda çözünmüş olarak veya yiyeceklerle vücudumuza alınırlar.

Minerallerin başlıca özellikleri ve görevleri:

-İnorganik bileşiklerdir.

-Hücresel solunumda enerji elde etmek için kullanılamazlar.

-Enzimlerin yapısına kofaktör olarak katılıp düzenleyici işlev görürler.

-Hidroliz (sindirim) olmazlar.

-Sindirilmeden kana karışırlar.

-Hücre zarındaki porlardan geçebilirler.

-Tüm canlılar tarafından dışarıdan hazır alınır.

-Kanın ozmotik basıncını düzenler.

-Minerallerin görevleri kendilerine özgüdür. Bir mineralin eksikliği bir başka mineral ile giderilemez.

-Vücuda fazla alınmasının zararları vardır. (Mesela zehirlenme)

-İnsan vücudunda en fazla bulunan mineral kalsiyumdur.

Bazı minerallerin canlılardaki görevleri

İnorganik Moleküllerin Genel Özellikleri Tablosu

Asitler, Bazlar ve Tuzların

ASİTLER

• Suda çözündüklerinde çözeltiye hidrojen (H⁺) iyonu veren maddelerdir.

• Genellikle tatları ekşidir.

• Mavi turnusol kâğıdını kırmızıya dönüştürür.

• pH aralığı 0-7 arasıdır.

BAZLAR

• Suda çözündüklerinde çözeltiye hidroksil (OH⁻) iyonu veren maddelerdir.

• Genellikle tatları acıdır ve ele kayganlık hissi verir.

• Kırmızı turnusol kâğıdını maviye dönüştürür.

• pH aralığı 7-14’tür.

TUZLAR,

•Asitlerle bazların birleşmesi ve aradan su molekülünün çıkmasıyla oluşur

•Tuzlar vücut sıvılarının düzenlenmesinde görev alır.

SORU 1. (2017-LYS2/BİY)

Suyun aşağıdaki özelliklerinden hangisi, bitkilerin gövdesinde yer çekimine zıt yönde taşınmasını

kolaylaştırır?

A) Molekülleri arasında hidrojen bağları oluşabilmesi

B) Özgül ısısının yüksek olması

C) Buharlaşma ısısının yüksek olması

D) Sıvı hâlinin katı haline göre daha yoğun olması

E) Çözücü bir madde olması

SORU 2. (2015 YGS)

Vücut sıcaklığı yükseldiğinde insan derisindeki ter bezlerinden sıvı salgılanarak vücut sıcaklığı düşürülmeye çalışılır.

Vücut sıcaklığının düşürülmesinde, salgılanan sıvı içerisindeki suyun hangi özelliğinden yararlanılmaktadır?

A) Suyun bir çözücü madde olması

B) Suyun özgül ısısının yüksek olması

C) Suyun +4 ⁰C de en yoğun olması

D) Su moleküllerinin yüzey gerilimi oluşturabilmesi

E) Su moleküllerinin adezyon yapması

SORU 3. Suyun özellikleri ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Fotosentezde üretilen glikozun oksijen kaynağıdır.

B) Bitkilerin topraktan mineral alımını sağlar.

C) Yüzeye tutunma özelliğine kohezyon denir.

D) Suyun yavaş soğuması ortamı da soğutur.

E) Zehirli metabolik atıkları yoğunlaştırır.

SORU 4. “Su hayattır. Susuz bir yaşam düşünülemez.”

Buna göre aşağıda verilen suyun özelliklerinden hangisi yaşamsal öneme sahip olmayabilir?

A) Çözücü özelliği

B) Seyreltici özelliği

C) Yüzeyden donması

D) Yüzey geriliminin yüksek olması

E) Enzimlerin çalışmasına uygun ortam oluşturması

SORU 5. Suyun canlılar için önemine ilişkin olarak aşağıdakilerden

hangisi yanlıştır?

A) Zararlı atıkların seyreltilmesi ve vücuttan atılmasını sağla r.

B) Besinlerin sindirilmesinde görev yapar.

C) Enerji verici olarak kullanılır.

D) Fotosentez tepkimelerinde kullanılır.

E) Vücut sıcaklığının dengelenmesini sağlar.

SORU 6. Minerallerin görevleri ile ilgili olarak;

I. Kalsiyum, kanın pıhtılaşmasında görev alır .

II. Demir, klorofil molekülünün yapısına katılır.

III. Fosfor, nükleotitlerin sentezine katılır.

IV. Potasyum, sinirlerde uyartı iletiminde etkilidir.

V. Magnezyum, amino asitlerin yapısına katılır.

ifadelerinden hangileri yanlıştır?

A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

D) III ve IV

E) II ve V

 SORU 7. “Suyun özellikleri ve canlılar için önemi” ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Suyun çözücü özelliği, kimyasal tepkimelerin gerçekleşmesini sağlar.

B) Suyun taşıyıcı özelliği, besinlerin ve atıkların vücut içinde gerekli yerlere taşınmasını sağlar.

C) Suyun buharlaşma ve yoğunlaşma özelliği, su döngüsünün gerçekleşmesini sağlar.

D) Su, katı halden sıvı hale geçerken ortama ısı vererek ortamın ısınmasını sağlar.

E) Suyun kohezyon özelliği su yüzeyinde bir yüzey gerilimi oluşmasına neden olur.

SORU 8. Canlıların yapısındaki bileşiklerle ilgili olarak verilen

I. Doğadan hazır olarak alınır.

II. Enerji verir.

III. Düzenleyici olarak görev alır.

IV. Sindirilmezler.

özelliklerinden hangilerinin inorganik bileşikler için doğru olduğu söylenebilir?

A) I ve III

B) I ve IV

C) I, III ve IV

D) II, III ve IV

E) I, II ve III

SORU 9. Su ile ilgili verilen aşağıdaki özelliklerden hangisi yanlıştır?

A) İnsan vücudunda en fazla oranda bulunan maddedir.

B) Amonyak gibi zehirli maddelerin seyreltilmesinde kullanılır.

C) Enzimlerin çalışması için uygun ortam oluşturur.

D) Kanın pH'sının dengede kalmasında tampon çözelti olarak

görev alır.

E) Göl ve denizlerde ortam sıcaklığının dengede kalmasını

ve korunmasını sağlar.

SORU 10.

I. Kanın yapısındaki alyuvar içinde bulunan hemoglobinde bulunur.

II. Klorofil sentezinde enzim kofaktörü olarak görev yapar.

III. Vücuda yeterli miktarda alınamadığında bir çeşit anemi oluşabilir.

Yukarıdaki özelliklere sahip mineral çeşidi aşağıdakilerden

hangisinde doğru verilmiştir?

A) Demir

B) Sodyum

C) Fosfor

D) Kalsiyum

E) Magnezyum

CEVAPLAR

1. Molekülleri arasında hidrojen bağları oluşabilmesi, bitkilerin gövdesinde yer çekimine zıt yönde taşınmasını kolaylaştırır

CEVAP: A

2. Suyun özgül ısısının (öz ısısının) yüksek olması nedeniyle buharlaşma sırasında artan ısının dışarı verilmesini sağlayarak vücut ısısını düşürür. CEVAP: B

3. Fotosentezde üretilen glikozun oksijeni CO₂’den gelir. Suyun yüzeye tutunma özelliğine adhezyon denir. Suyun yavaş soğuması ortamı ısıtır. Su zehirli atıkları seyreltir. Bitkiler topraktaki mineralleri suyun çözücü özelliği sayesinde alır.

CEVAP: B

4. Yüzey geriliminin yüksek olması canlı için hayati öneme sahip değildir.

CEVAP: D

5. Su, enerji verici bir besin değildir.

CEVAP: C

6. Klorofil molekülünün yapısına katılan demir değil, magnezyumdur.

Aynı magnezyum amino asit yapısına katılmaz.

 CEVAP: E

7. Su, katı halden sıvı hale geçerken ortama ısı vermez. Isı alır ve ortamın soğumasına neden olur.

CEVAP: D

8. Su enerji vermez. Ancak, doğadan hazır olarak alınır, düzenleyici olarak görev alır ve sindirilmezler.

CEVAP: C

9. Kanın pH'sının dengede kalmasında tampon çözelti olarak görev almaz.

CEVAP: D

10. Özellikleri verilen mineral demirdir.

CEVAP: A