Çok alellilikte kullanılan genel formüller: n = Alel gen sayısı 1. n= Fenotip çeşidi sayısı (Eş baskınlık yoksa) 2. Eş baskınlık ya da eksik baskınlık olduğu durumda; Fenotip çeşidi = Alel gen sayısı + (Eş baskınlık ya da eksik baskınlık sayısı) olur. 3. n = Homozigot genotip sayısı olur. 4.  = Birbirinden farklı heterozigot genotip sayısı 5.  = Birbirinden farklı toplam genotip çeşit sayısı Örnek soru 1. Üç alel ile kontrol edilen bir karakterin baskınlık durumu D1>D2>D3 şeklindedir. Buna göre bir popülasyonda D karakteri bakımından oluşabilecek fenotip ve genotip çeşidi sayısı kaçtır? -Fenotip çeşidi sayısı, eşbaskınlık olmadığına göre “n” yani alel gen sayısıdır. n=3 -Genotip çeşidi sayısı  = = 6 |
Örnek soru 2. Dört alel ile kontrol edilen bir karakterin alelleri arasındaki baskınlık durumu C1>C2=C3=C4 şeklindedir. Buna göre bu karakter ile ilgili bir popülasyonda fenotip çeşidi sayısı kaçtır? Çözüm: Fenotip çeşidi = Alel gen sayısı + (Eş baskınlık sayısı) -Eş baskınlık sayısı = C2C3, C2C4, C3C4 olmak üzere 3 tanedir. O halde; Fenotip sayısı = 4+3=7 olur. |
Örnek soru 3. Aşağıda üç farklı karakterin ortaya çıkmasını sağlayan alel gen çeşitleri ve baskınlık durumları verilmiştir Karakter No | Alel genler | Baskınlık durumu | I | R, r | R>r | II | N, n | N>n | III | IK, IB | IK= IB |
Bu karakterler bakımından bir popülasyonda oluşabilecek fenotip ve genotip çeşitlerini bulunuz. Çözüm: Her bir karakter için ayrı ayrı fenotip ve çeşitleri sayısı bulunur. Birlikte olma sayısı ise ayrı ayrı olma sayıları çarpılarak hesaplanır. -Fenotip çeşidi sayısı; I. Karakter için: n=2 II. Karakter için: n=2 III. Karakter için: n=2+1(eş baskınlık) =3 Bunların birlikte olma olasılığı: 2.2.3=12 çeşit fenotip -Genotip çeşidi sayısı; I. Karakter için: n=2 ise  =3 II. Karakter için: n=2 ise =3 III. Karakter için: n=2 ise =3 Bunların birlikte olma olasılığı: 3.3.3=27 çeşit genotip |
Örnek soru 4. Tavşanlardaki kürk rengi yabanıl (C1), şinşilla (C2), Himalaya (C3), ve albino (C4) olmak üzere dört farklı genle denetlenir. Bu genler arasındaki baskınlık durumu C1>C2>C3>C4 şeklindedir. Buna göre yabanıl, şinşilla, Himalaya ve albino tavşanların olası genotiplerini yazınız. Çözüm: Bütün genler üzerine baskın olan gen C1, bütün genlere karşı çekinik olan gen ise C4 genidir. Buna göre; -Yabanılın olası genotipleri: C1C1, C1 C2, C1C3, C1C4 -Şinşillanın olası genotipleri: C2 C2, C2C3, C2C4 -Himalaya olası genotipleri: C3C3, C3C4 -Albinonun olası genotipleri: C3C4 |
| Örnek soru 5. Heterozigot B kan gruplu bir anne ile 0 kan gruplu bir babanın doğacak çocuklarının fenotip ve genotip oranını bulunuz. Çözüm:  Fenotip oranı = 1:1 (1/2 B kan grubu, 1/2 0 kan grubu), Genotip oranı =1:1 (1/2 B0, 1/2 00)'dir. |
Örnek soru 6. Heterozigot A Rh+ MN grubu bir kadın ile heterozigot B Rh+ MN kan gruplu bir erkeğin, B Rh+ M kan gruplu erkek çocuklarının olma oranı nedir? Çözüm: Her bir özellik ayrı ayrı çaprazlanır. İstenen fenotiplerin oranı bulunur. Sonra da ayrı ayrı olma oranları çarpılarak birlikte olma oranı bulunur.  |
Örnek soru 6. K canlısından alınan kan örneği bir tavşana enjekte edilerek tavşanın kanında antikor oluşması sağlanmıştır. Daha sonra tavşanın antikor içeren kan serumu alınarak A, B ve C canlılarına enjekte edilmiştir. Antikor içeren serumun bu üç canlıya verilmesi sonucunda canlıların kanlarında meydana gelen çökelme oranları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Canlılar | Çökelme oranları | A | %5 | B | %50 | C | %80 |
Bu tabloya göre A, B ve C canlılarının, K canlısı ile olan akrabalık derecesinin çoktan aza sıralanması nasıl olmalıdır? Açıklayınız. Çözüm: Bir bireyin kanı tavşana damlatılıp sonra da tavşandan alınan kan serumu farklı canlıların kanına damlatılırsa, en fazla çökelme olan canlı bu bireye en yakın olan canlıdır. K canlısının kanı tavşana damlatılırsa, tavşan K canlısının yabancı proteinlerine karşı antikor üretir. Bu durumda tavşanın kan serumu (K canlısının yabancı proteinlerine karşı üretilen antikorlar içerir) A, B ve C canlılarının kanına damlatıldığında çökelme en çok olan K canlısına daha yakın akraba olur. Buna göre cevap: C>B>A şeklinde olmalıdır. |
Örnek soru 7. Aşağıda sağlıklı bir bireye ait kan örnekleri üzerine Anti Rh (Anti-D), Anti B ve Anti A içeren serumlar damlatıldığında oluşan çökelme durumları verilmiştir.  Buna göre; Bireyin kan grubu nedir? Cevap: Anti A ile çökeldiği için A, Anti-D ile çökeldiği için Rh+’dir. Yani bu bireyin kan grubu: ARh+’dir. |
|