SINIFLANDIRMADA TEMEL YAKLAŞIMLAR VE MODERN SINIFLANDIRMA

Canlıların sınıflandırılarak incelenmesinin sağladığı faydalar nelerdir?

a. Biyolojik çeşitliliği ve bunun dünya üzerindeki dağılımının nasıl olduğunu anlamak.

b. Çok fazla çeşitliliğe sahip olan canlıları daha kolay öğrenilebilir hale getirmek.

c. Canlılarla ilgili genelleme yapabilmek. Bir gruptaki canlılardan birisi incelenip öğrenilirse, aynı gruptaki diğer canlılar hakkında da bilgi edinilmiş olur.

d. Aynı canlının, farklı bölgelerde farklı adlarla tanınmasını engeller. Bilim insanları arasında iletişim ve dil birliği sağlar.

e. Günlük yaşamda kullanılan yaygın isimler canlının bilimsel özelliklerini doğru anlatmayabilir. Örneğin denizatı bir balıktır. Denizhıyarı bir hayvandır. Halka kurdu ise bir mantardır. Bu adlar organizmaların yaygın adıdır ve bu canlıların tümü suda yaşar. Bilimsel adlandırma yöntemine uygun olarak yapılan adlandırmalar yaygın adların kullanılmasıyla ortaya çıkacak karışıklıkları önler.

f. Dünya üzerinde yaşamış ve nesilleri tükenmiş eski türler ile yeni türleri karşılaştırmak.

g. Hastalık yapan mikroorganizmaların tanımlanması ve tehlike altındaki bitki ve hayvan türlerinin korunması gibi önemli konular üzerine yapılan çalışmalara büyük katkı sağlar.

Biyolojik Sınıflandırma Sistemi

-Canlıları benzerlik ve farklılıklarına göre gruplandırarak inceleyen bilim dalına sistematik denir.

-Her bir sınıflandırma kategorisinde yer alan belirli ortak özelliklere sahip canlı grubuna

takson, canlıları sınıflandırmak için gerekli olan tüm ilke ve ölçütleri belirleyen bilim dalına ise taksonomi denir.

-Taksonomi bilimi; canlıları tanımlama çalışmalarında morfoloji, anatomi, histoloji, biyokimya, moleküler biyoloji gibi biyolojinin alt dallarından ve diğer bilimlerden de yararlanır.

-Günümüzde geçerli olan sınıflandırma doğal (modern = filogenetik) sınıflandırmadır.

Doğal (modern = filogenetik) sınıflandırma: Canlılar arasındaki akrabalık ilişkilerinin moleküler düzeyde belirlenmesi ile yapılan sınıflandırmadır. Ayrıca canlıların morfolojik, anatomik, fizyolojik, DNA ve RNA dizileri, genetik vb. birçok özelliğinden yararlanılır.

-Sınıflandırmanın en küçük temel birimi türdür.

-Tür, ortak bir atadan gelen ve ortak özelliklere sahip olan, birbirleriyle çiftleşip verimli döl verebilen (doğurgan yavrular üretebilen) canlılar grubudur.

-Türlerin isimlendirilmesinde ilk defa İsveçli doğa bilimci Carl Linneaus’nin (Karl Linne) tarafından kullanılan ikili (binominal) adlandırma yöntemi kullanılır.

-İkili (binominal) adlandırma: İki kelimeden oluşan tür isminin kullanıldığı adlandırmadır.

-İlk kelime türün ait olduğu cins adı ifade eder ve ilk harfi büyük yazılır.

-İkinci kelime tamamlayıcı ad olarak kullanılır ve küçük harfle yazılır.

-İkisi birlikte tür adını oluşturur. Tür ve cins adları yazılırken eğik (italik) yazı karakteri kullanılır.

Sınıflandırma basamakları

-Sınıflandırmanın en küçük birimi türdür.

-Birbirine yakın ve benzerlik gösteren türler bir araya gelerek cinsleri oluşturur.

-Benzer cinsler, aile(familya) yı;

-Benzer aile’ler Takım’ı,

-Benzer takım’lar sınıf’ı,

-Benzer sınıf’lar şubeyi

 -Şube’ler alem’i oluştururlar.

SINIFLANDIRMADA ÜÇ ÜST ÂLEM (DOMAİN) SİSTEMİ

-Canlılar,  üç üst âlem (üçlü domain sistemi) içerisinde gruplandırılmaktadır.

Domainlerin Genel Özellikleri

Üç Domaini Birbirinden Ayıran Temel Özellikler Tablosu

CANLILARIN BAZI ÖZELLİKLER BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Yönerge: Aşağıdaki tabloyu inceleyerek ilgili soruları yanıtlayınız. Bu tabloda yer

alan seçenekler birden fazla soruda kullanılabilir veya bazı seçenekler hiçbir soruda

kullanılmayabilir.

1. Yukarıda verilen canlılardan hangileri aynı takımda yer alır?

a ve b

2. Doğal sınıflandırmaya göre tabloda kaç adet tür bulunur?

6 farklı tür bulunur.

3. Doğal sınıflandırmaya göre tabloda kaç adet cins bulunur?

5 farklı cins bulunur.

4. Tabloda verilen canlılardan hangilerinin genetik benzerliği daha fazladır?

a ve b’nin cins isimleri (ilk kelimeleri) aynı olduğu için daha yakın akraba sayılır.

SORU 1. (2024-TYT/FEN)

Canlıların sınıflandırılmasında en üst kategoriden alt kategorilere doğru gidildikçe aşağıdakilerden

hangisinin görülmesi beklenmez?

A)Taksonlar arasındaki ortak özellikler azalır.

B) Taksonlar arasındaki akrabalık derecesi artar.

C) Birey sayısı azalır.

D) Taksonlar arasındaki protein benzerliği artar.

E) Canlı çeşitliliği azalır.

SORU 2. (2021-TYT/Fen Bilimleri)

Aynı cinse ait iki hayvan türü için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bu türler aynı aile içerisinde yer alır.

B) Bu türlerin kromozom sayıları kesinlikle aynıdır.

C) Bu türlerin genlerindeki nükleotit dizilimlerinde farklılık

görülebilir.

D) Bu türler çiftleştiklerinde verimli döller oluşturamaz.

E) Bu türler ortak ataya dayalı benzerliklere sahiptir.

SORU 3. (2020-TYT/Fen Bilimleri)

Linnaeus’nin canlıların sınıflandırıl- masıyla ilgili geliştirmiş olduğu sistem, sonradan bazı değişiklikler

yapılmış olsa da günümüzde hâlâ kullanılmaktadır.

Günümüzde kullanılan bu sınıflan- dırma sistemiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bu sistem bir hiyerarşik sınıflandırma sistemidir.

B) Bir üst sınıflandırma basamağında yer alan canlı

grupları altta yer alanlara göre daha genel ortak özellikler taşırlar.

C) Sınıflandırmada her takım içeri-

sinde eşit sayıda canlı türü yer alır.

D) Bu sınıflandırma sisteminde canlı türleri binomial olarak isimlendirilir.

E) Canlılar sınıflandırılırken organların köken benzerlikleri de esas alınır.

SORU 4. (2015-YGS/Fen Bilimleri)

Yukarıda bilimsel adları verilen türlerle ilgili olarak,

I. L ve M türlerinin arasındaki akrabalık derecesi, K ve N türlerinin arasındaki akrabalık derecesinden daha fazladır.

II. K ve N türleri, aynı sınıf içinde bulunurlar.                                          III. N ve P türleri, doğada çiftleşerek

verimli döller oluştururlar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I  B) Yalnız II  C)Yalnız III

D) I ve II     E) II ve III

SORU 5. (2013 LYS)

Dört bitki, bilim insanları tarafından,

I. Pinus nigra

II. Morus nigra

III.  Pinus alba

IV. Morus alba

Bu bitkilerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez.

A) I. Ve III. Bitkilerin şubeleri aynıdır.

B) II. ve IV. Bitkilerin takımları aynıdır.

C) Bu dört bitki, iki farklı cinse aittir.

D) III. ve IV. bitkiler birbiriyle çaprazlandığında verimli döl verirler.

E) Bu bitkiler dört farklı türe aittir.

SORU 6. (2012 LYS)

Canlıların sınıflandırılmasında sırasıyla,

Alem-şube-sınıf-takım-aile-cins-tür

basamakları kullanılır.

Buna göre, alem basamağından tür basamağına doğru gidildikçe her bir basamaktaki birey sayısı ve bu bireylerin arasındaki ortak olan özellik sayısı nasıl değişir?

SORU 7. (2010 – YGS / FEN)

İki canlının aynı tür olduğunu söyleyebilmek için aşağıdaki koşullardan hangisi tek başına yeterlidir?

A) Çiftleşebilme

B) Aralarında verimli döller verebilme

C) Aynı sayıda kromozoma sahip olma

D) Benzer anatomik yapıya sahip olma

E) Aynı ekosistemde yaşama

CEVAPLAR

1. Alemden türe doğru inildikçe her bir basamaktaki (taksondaki) canlıların ortak özellikleri artar. CEVAP: A

2. “Bu türlerin kromozom sayıları kesinlikle aynıdır” diyemeyiz. Farklı da olabilir. CEVAP: B

3. Linnaeus’nin canlıların sınıflandırılmasıyla ilgili geliştirmiş olduğu sistemde taksonlardaki (basamaklardaki) canlı sayısı dikkate alınmaz. Zaten eşit olması da beklenmez. CEVAP: C

4.- L ve M nin ilk kelimeleri (cins isimleri) farklı iken K ve N türlerinin aynıdır. O halde K ve N arasındaki benzerlik L ve M arasındaki benzerlikten daha çoktur.

-K ve N aynı cinse ait olduğu için üst basamakları da aynı olmak zorundadır.

-N ve P türleri birbirinden farklı türlerdir. Doğada çiftleşerek verimli döller oluşturamazlar. CEVAP: B

5. I ve III’ün cinsleri aynıdır. Şubeleri de aynı olur.

II.ve IV’ün cinsleri aynıdır. Takımları da aynı olur.

Pinus ve morus olmak üzere iki farklı cins bulunur.

D) III. ve IV. bitkiler farklı türlerdir. Farklı türler arasındaki çaprazla- malarda verimli döl oluşmaz.

Bu bitkilerin hepsi farklı isimlere sahiptir. Dolayısı ile dördü de farklıdır. CEVAP: D

6. Birey sayısı azalırken ortak özellik sayısı artacaktır. CEVAP: A

7. İki canlının aynı tür olduğunu söyleyebilmek için birbirleriyle çiftleştiklerinde verimli döl verebilmeleri (doğurgan yavrular üretebilmeleri) tek başına yeterlidir.

CEVAP: B