|
Virüslerin Genel Özellikleri
-Latincede zehir
anlamına gelen virüslerin hücre zarı, çekirdek, sitoplazma ve organelleri
yoktur. Hücresel yapıya sahip değildir. Sınıflandırma kategorileri içine
alınmazlar.
-Virüsler kendi başlarına
çoğalamaz. Ancak bir konak hücre içinde çoğalabildiği için zorunlu hücre içi
parazitidir.
-Konak hücre
bulamadıklarında kristal yapıya dönüşür ve uzun zaman bu şekilde kalabilir.
-Virüslerin genom
adı verilen genetik materyalleri tek ya da çift sarmallı DNA ya da RNA dan
oluşabilir.
|
Bir virüste DNA
ve RNA birlikte bulunmaz. Bu ikisinden birisi bulunur.
|
-Genomları kapsit
adı verilen proteinden yapılmış bir kılıfla çevrilidir. Bundan dolayı
virüsler nükleoproteinden oluşmuştur.
-Virüsler konak
hücrenin metabolizmasını kullanarak kendilerini kopyalar ve bu kopyalanma
sırasında mutasyon geçirebilir.
-Mutasyon, genetik çeşitliliğin
artmasına neden olur. Böylece virüsler farklı ortam koşullarına kolayca uyum
sağlayabilir.
-Virüslerin bir
enzim sistemleri yoktur. Yapılarında sadece içine girecekleri hücrenin (konak
hücre) zarını eritmeye yarayan sindirim enzimleri bulunabilir.
-Virüslerin enzim
sistemleri olmadığı için antibiyotiklerden etkilenmezler.
-Virüsler genelde
belli hücre ve dokularda yerleşip çoğalabilir.
Örneğin; Çocuk
felci ve kuduz virüsü beyin ve omurilikte, Grip ve nezle virüsü üst solunum
yollarında, AIDS virüsü akyuvarlarda (T lenfosit), Sarıhumma virüsü
karaciğerde, Çiçek, kızamık ve siğil virüsü deride çoğalır.
-Virüsler
kendilerine uygun konak hücreyi bu hücrenin dışındaki özgül proteinler
sayesinde tanırlar.
|
Virüslerin
biyolojik sınıflandırma kategorileri içine alınmamasının en önemli nedeni
hücresel yapıya ve metabolizmaya sahip olmamalarıdır.
|
-Canlı hücrelerin
virüslere karşı oluşturduğu antimikrobiyal savunma proteinlerine interferon
denir.
-Virüslerin bazı özellikleri
cansızlara bazı özellikleri canlılara benzer.
|
Virüslerin
cansızlara benzer yönleri
|
Virüslerin
canlılara benzer yönleri
|
|
-Hücre
dışında kristalize olma
-Enzim
üretme mekanizmalarına sahip olmama
-Hücresel
yapıya sahip olmama
-ATP
üretme, beslenme, büyüme gibi temel metabolizma olaylarını
gerçekleştirememe
|
-Enzim
bulundurma ve kullanma
-Nükleik
asit ve protein bulundurma
-Hücre
içinde üreyebilme
-Özel
protein yapısına sahip olma
-Mutasyona
uğrayabilme
|
Bakteriyofajlarda (Bakteri yiyen
virüs) çoğalma:
|
1.Virüs yanaştığı
hücre zarının üstüne
kenetlenir.
2. Hücre zarını
sahip olduğu özel bir enzim ile
delerek sadece
içindeki nükleik asidi
(DNA veya RNA)
hücrenin içine aşılar.
Virüsün protein
kılıfı ve diğer kısımları hücre
dışında kalır.
3. Hücre içine
giren virüse ait genetik materyal (genom), bakterinin nükleotitlerini
kullanarak eşlenir. Bakterinin amino asitlerini kullanarak protein
kılıflarını üretir.
|
|
4. Üretilen protein
kılıfların içine çoğaltılan genetik materyal (burada DNA) yerleştirildikten
sonra diğer parçalarla birleşerek yeni virüsler oluşur.
5. Hücre içine aşırı
virüs çoğalması hücre zarı ve çeperine içten gelen bir baskı oluşturur. Bu
baskıya dayanamayan bakteri parçalanır (Lizis). Virüsler serbest kalır.
|
Virüsler konak
hücre içinde çoğalırken kendisine ait sadece DNA şifresini kullanır.
Bakterinin nükleotit, amino asit, ribozom, ATP ve tRNA'larını kullanılır.
mRNA'yı da kendi DNA şifresine göre sentezletir. Yani doğrudan bakterinin
mRNA'larını kullanmaz.
|
|
SORU 1. (2022 MSÜ)
Virüslerin;
I. enerji üretim ve
tüketim mekanizmalarının bulunmaması
II. uygun ortamda
çoğalabilmeleri
III. kalıtsal
maddeye sahip olmaları
Özelliklerinden
hangileri günümüzde kabul edilen “hücre teorisi”nin kriterleri ile uyum
gösterir?
A) Yalnız I B)
Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
SORU 2. (2020-MSÜ/Fen)
Virüslerle
ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A)
Yapılarında DNA veya RNA'dan birini bulundururlar.
B)
Metabolik aktiviteleri sayesinde ATP üretirler.
C)
Zorunlu hücre içi parazitidirler.
D)
Mutasyona uğrayabilirler.
E)
Kalıtsal maddesini çoğaltmak için konak hücrenin enzimlerinden
faydalanırlar.
SORU 3.
(2010 YGS/FEN)
HIV
insanda AIDS hastalığına neden olan bir virüstür.
Bu
hastalığın tedavisinde güçlüklerle karşılaşılmasına bu virüsün,
I.
mutasyon hızının yüksek olması,
II.
bağımsız yaşam döngüsünün olmaması,
III.
çoğalmak için bağışıklık hücrelerini kullanması
özelliklerinden
hangileri neden olabilir?
A)
Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I
ve II E) I ve III
CEVAPLAR
1. Hücre teorisine göre yeni
hücreler, var olan hücrelerin bölünmesi ile meydana gelir. Canlının kalıtım
maddeleri hücrelerde bulunur. Enerji üretim ve tüketim mekanizmalarına teoride yer verilmemiştir. CEVAP: D
2. Virüslerin ATP üreten bir
metabolik aktiviteye sahip değildir. Konaklarının ürettiği ATP’yi
kullanırlar. CEVAP: B
3. Virüsler çok hızlı mutasyona
uğradıklarından dolayı tedavi amacıyla bulunan ilaçların ve aşıların etkisiz
olmasına sebep olur. Ayrıca AIDS virüsü çoğalmak için T-lenfositlerini konak
olarak kullandığından dolayı bağışıklık sistemini zayıflatır ve kişiyi
hastalıklara karşı zayıf düşürür.
CEVAP: E
|