Kan Grupları ve Kan Gruplarının Belirlenmesi
İnsanda kan grupları,
alyuvar hücrelerinin zar yüzeylerinde bulunan protein yapılarına göre
belirlenir. Alyuvarların zar yüzeylerinde bulunan ve kan grubunun
belirlenmesini sağlayan glikoproteinlere antijen denir.
|
Antijen: Bir canlıya verildiğinde antikor
oluşumunu uyaran protein yapılı moleküllere denir.
Antikor: Antijenlere karşı
oluşturulan savunma proteinleridir
|
-Alyuvar yüzeyinde A
antijeni varsa A grubu, B antijeni varsa B grubu, hem A hem de B antijenleri
varsa AB grubu, antijen yoksa 0 (sıfır) grubu oluşur.
-Kan plazmasında ise
antikorlar bulunur. A kan grubunun plazmasında anti B, B kan grubunun
plazmasında anti A, 0 grubunun plazmasında hem anti A hem de anti B
antikorları bulunur. AB kan grubunun plazmasında ise antikor yoktur.
|
Kan grupları
|
Alyuvardaki antijen
|
Plazmadaki antikor
|
Kan alabildiği gruplar
|
Kan verebildiği gruplar
|
|
A
|
A
|
anti B (B antikoru)
|
A ve 0
|
A ve AB
|
|
B
|
B
|
anti A (A antikoru)
|
B ve 0
|
B ve AB
|
|
AB
|
AB
|
yok
|
AB, A, B ve 0
|
AB
|
|
0
|
yok
|
anti A ve anti B
|
0
|
0, A, B ve AB
|
-Rh
faktörü: Bir insanın kanında Rh
antijeni bulunuyorsa Rh (+), bulundurmuyorsa Rh (-) kan grubundandır.
İnsanların %85'i Rh (+), %15'i Rh (-) kan grupludur.
|
Kan
grubu
|
Rh antijeni
|
Plazmadaki antikor
|
|
|
|
Rh (+)
|
var
|
yok
|
|
|
Rh (-)
|
yok
|
Anti Rh oluşturabilir.
|
|
-Birbirleriyle uyumlu olan kan
gruplarının bilinmesi kan nakilleri açısından son derece önemlidir. Eğer
vericinin kanında alıcı için yabancı bir protein (A ya da B antijeni) var ise
alıcı tarafından üretilen antikorlar (anti A ya da anti B) yabancı proteine
tutunur ve kan hücreleri birbirine yapışarak kümelenir. Bu olaya çökelme
(aglütinasyon) adı verilir.
-Kan nakillerinde vericinin
antijenine, alıcının ise antikoruna bakılır.
-Aynı
antijenle aynı antikor bir araya gelirse (A antijeni + anti A antikoru gibi)
çökelme olur.
-Kan nakillerinde vericinin antikorları
dikkate alınmaz. Çünkü vericinin kanı ile birlikte gelen antikorlar alıcının
bağ dokusu hücreleri tarafından yok edilir.
-AB
kan grubunun plazması tüm gruplara verilebilir.
|
-Kan nakillerinde Rh faktörü de önemlidir.
Aşağıdaki şemada Rh faktörleri arasındaki alışveriş gösterilmiştir.
|
Rh Kan
uyuşmazlığı (eritroblastosis fetalis): Rh– bir anne ile Rh+ bir babadan Rh+ grubunda bir fetüsün
oluştuğu durumlarda ortaya çıkar.
-Kan
uyuşmazlığında baba Rh+, anne Rh- ve çocuk Rh+’dir.
-İlk
hamilelikte doğum normal gerçekleşir. Ancak ikinci ve daha sonraki
gebeliklerde yine Rh+ çocuğa gebe kalınırsa bu durumda ilk doğum esnasında
anne kanında oluşan Rh antikorları çocuğa geçer ve çocuğun alyuvarlarını
çökeltir.
Kan
gruplarının belirlenmesi:
-Laboratuvarlarda
Anti – A, anti – B ve anti – D serumları kullanılarak kan grupları
belirlenebilir.
Anti –
A serumu ile çökelme varsa, A antijeninin olduğunu gösterir. A antijeni varsa
A grubudur.
Anti –
B serumu ile çökelme varsa, B antijenini olduğunu gösterir. B antijeni varsa
B grubudur.
Anti –
D serumu ile çökelme varsa, Rh antijeninin olduğunu gösterir. Rh antijeni
varsa Rh + dir.
-Hem
anti A hem de anti B serumlarının her ikisinde de çökelme varsa AB
antijenleri birlikte var demektir. AB grubudur.
|
Çökelme yok:
|
|
|
Çökelme var:
|
|
|
Serumlar
|
Çökelme durumuna göre sonuçlar
|
|
A Rh+
|
A Rh-
|
B Rh+
|
B Rh-
|
AB Rh+
|
AB Rh-
|
0 Rh+
|
0 Rh-
|
|
Anti-A
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Anti-B
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Anti-D
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ÖNEMLİ BİR UYARI
-Her ne kadar farklı
gruplar arasında kan nakli mümkün ise de ideal olan, herkesin kendi
grubuyla kan alışverişi yapmasıdır. Çünkü farklı gruplar arasında kan nakli
yapıldığında az da olsa bir çökelme oluşur. Bu durum kanı zaten azalmış
olan, damarları büzüşmüş olan kişide damar tıkanmalarına neden olabilir.
Hayati risk oluşturabilir.
|
|
MERAKLISINA GELSİN
-Bir insanın kan grubu
kemik iliği nakli sonrası değişebilir.
-İlik naklinin yanı sıra
çok nadir de olsa bazı hastalıklar kan grubunun değişmesine neden olabilir.
Ayrıca sonuçları 2015 yılında Journal of the American Chemical Society
dergisinde yayımlanan bir araştırmada bilim insanları kırmızı kan
hücrelerinin yüzeyindeki A ve B antijenlerini uzaklaştıran bir enzim
keşfetti. Bu gelişme gelecekte kan grubunun yapay olarak
değiştirilebileceği anlamına gelebilir. (Bilim genç TUBİTAK)
|
Bu konunun tamamına aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz:
Dolaşım Sisteminin Yapı Görev ve İşleyişi (Dolaşım Sistemi-1)