ENERJİNİN TEMEL MOLEKÜLÜ ATP (ADENOZİN TRİ FOSFAT) (CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN ORGANİK BİLEŞİKLER-8)

-Enerji taşıma işini yapan, nükleotid yapılı bir moleküldür.

-ATP: Enerji üreten tepkimelerden (ekzergonik) aldığı enerjiyi, enerji isteyen tepkimelere (endergonik) taşıyan “enerji taşıyıcı” bir moleküldür.

ATP’nin Yapısı

-Adenin bazı, Riboz şekeri (pentoz) ve üç fosfat grubundan  (fosforik asit) oluşur.

-Adenin bazına ribozun glikozit bağı ile bağlanmasıyla adenozin nükleozit oluşur.

-Fosfat ile şeker arasında ester bağı bulunur.

ATP’ nin Özellikleri

-Tüm canlılar tarafından sentezlenir.

-ATP enerji depolar ancak kendisi hücrede depo edilemez.

-ATP, hücreler arası boşluklara çıkamaz. Hücre içinde sentezlenir ve hücre içinde harcanır.  

-Yapısında iki tane yüksek enerjili fosfat bağı bulunur. Bu fosfat bağlarının kopmasıyla açığa çıkan enerji hücrelerdeki metabolik olaylarda kullanılır.

-Hücrede ADP’ye bir fosfat grubunun eklenmesi sonucu ATP sentezlenir. Bu olaya fosforilasyon denir. Enerji harcanarak gerçekleştiği için endergonik tepkimedir.

-ATP’den su ve ATPaz enzimi aracılığı ile bir fosfat bağının kopması ile tekrar ADP oluşur. Bu olaya da ATP yıkımı (defasforilasyon) denir. Enerji açığa çıktığı için ekzergonik tepkimedir. L aboratuvar koşullarında bir mol ATP'nin hidrolizi ile 7 300 cal'lik enerji açığa çıkar.

-ADP’den bir fosfat daha ayrılırsa Adenozin Mono Fosfat (AMP) oluşur.

Şekil: ATP döngüsü

SORU 1. (2014- YGS / FEN)

Buna göre, “?” ile gösterilen yapı aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Nükleotit        B) Adenin       C) Riboz

D) Guanin           E) Nükleozit

SORU 2. ATP nin yapısı aşağıda verilmiştir.

Buna göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a. Hangi numaralarla ile gösterilen kısımlarda C, H ve O birlikte bulunur?

..........................................................

b. Hangi numara veya numaralı kısımlar inorganik yapıdadır?

..........................................................

c. 4 numaralı bağın adı nedir?

..........................................................

d. 5 numaralı bağın adı nedir?

..........................................................

e. Yapısında azot bulunan molekülün numarası kaçtır?

............................................................

SORU 3.

I.Adenin  II.Riboz  III.Deosiriboz  IV.Fosfat  V.Urasil

Yukarıda verilen molekülleri aşağıdaki tabloda numaraları kullanarak uygun kutucuklara yazınız.

SORU 4. Aşağıdakilerden hangisi hücrede ATP kullanılan alanlardan biri değildir?

A) Dehidrasyon tepkimeleri

B) Oksijenin çok olduğu yerden az olduğu yere doğru taşınması

C) Yalancı ayaklarla hareket etme

D) Sindirim enzimlerinin hücre dışına salgılanması

E) Na⁺ iyonunun azdan çoğa taşınması

SORU: 5. ATP molekülünün yapısı aşağıda verilmiştir.

Buna göre;

I. 1 numaralı bağ peptid bağıdır.

II. 2 numaralı bağ ester bağıdır.

III. Solunum olayında açığa çıkan enerji 3 ve 4 numaralı bağlarda depolanır.

IV. Endergonik tepkimelerde ADP’ye fosfat eklenir.

ifadelerinden hangileri söylenebilir?

A) Yalnız II       B) I ve II      C) II ve III

D) II, III ve IV     E) I, II, III ve IV

CEVAPLAR ve ÇÖZÜMLERİ

1. Adenin + Riboz = Adenozin nükleozit

Cevap: E

2.a. 1 ve 2 b. 3 c. Glikozit d. Ester bağı (fosfat-şeker bağı)  e. 1

3.

4. Dehidrasyon, yalancı ayaklarla hareket, enzim salgılanması (ekzositoz) ve Na⁺ iyonlarının azdan çoğa taşınması (aktif taşıma) ATP kullanılan olaylardır. Oksijenin çoktan aza taşınması basit difüzyondur. ATP kullanılmaz.

Cevap B

5. 1 numaralı bağ peptid değil glikozit bağıdır. 2 numaralı bağ ester bağıdır. Solunum olayında açığa çıkan enerji 3 ve 4 numaralı bağlarda depolanır. ADP’ye fosfat eklenmesi sırasında ortamdan enerji alınır. Dolayısı ile endergoniktir.

Cevap: D