İNTERFAZ (HÜCRE DÖNGÜSÜ-1)

10. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI

10.1. Hücre Bölünmeleri

 10.1.1. Mitoz ve Eşeysiz Üreme

 10.1.1.1.  Canlılarda hücre bölünmesinin gerekliliğini açıklar.

 a. Hücre bölünmesinin canlılarda üreme, büyüme ve gelişme ile ilişkilendirilerek açıklanması sağlanır.

b. Bölünmenin hücresel gerekçeleri üzerinde durulur.

10.1.1.2.  Mitozu açıklar.

a. İnterfaz temel düzeyde işlenir. 

b. Mitozun evreleri temel düzeyde işlenir. Evreler açıklanırken mikroskop, görsel ögeler (fotoğraflar, resimler, çizimler, karikatürler vb.) ve grafik düzenleyiciler (kavram haritaları, zihin haritaları, şemalar vb.), e-öğrenme nesnesi ve uygulamalarından (animasyon, video, simülasyon, infografik,  artırılmış ve sanal gerçeklik uygulamaları vb.) faydalanılır.

c. Hücre bölünmesinin kontrolü ve bunun canlılar için önemi üzerinde durulur. Hücre

bölünmesini kontrol eden moleküllerin isimleri verilmez.

ç. Hücre bölünmesinin kanserle ilişkisi kurulur.

 d. Öğrencilerin mitozu açıklayan bir ürün veya elektronik sunu (animasyon, video vb.) hazırlamaları ve bu sunuyu paylaşmaları sağlanır.

-Belirli bir büyüklüğe ulaşmış hücreler bölünerek çoğalır.

-Bir hücrenin bölünebilmesi için gerekli temel şart, belli bir büyüklüğe ulaşmasıdır.

Hücreyi bölünmeye zorlayan sebepler

1.Hücre büyüdükçe, çekirdek hacmi/sitoplazma miktarı arasındaki oran azalır. Bu durum çekirdeğin hücreyi yönetmesini güçleştirir.

2. Büyüme sırasında hücrenin hacmi yarı çapının küpüyle(r³) büyürken, yüzeydeki büyüme yarı çapının karesi (r²) ile olur. Bunun sonucunda hacim/yüzey oranı artar.

Böylece hücrenin;

-Madde alış verişi

-Madde iletimi,

-Artık madde atılması,

-Gaz alış verişi,

-Çekirdeğin hücredeki denetimi zorlaşır.

-Bütün bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak için hücre bölünerek yüzeyini genişletir.

- Hücreye bölünme emri veren merkez çekirdektir.

Hücre Döngüsü

-Bir hücrenin bölünmeye başlamasından itibaren onu takip eden diğer hücre bölünmesine kadar geçen zaman aralığına hücre döngüsü denir.

-Hücre döngüsü interfaz ve mitotik (M) evreden oluşur.

1. İnterfaz evresi: İki mitoz arasında gerçekleşen, bölünmeye hazırlık evresidir. Bölünme evresi değildir. Bölünme evresi interfazdan sonra başlar. Bu evrede daha sonraki evreler için gerekli olan maddeler sentezlenir.

-İnterfaz, ökaryot hücrelerde döngünün yaklaşık %90’ını kapsar. Örneğin insanın deri hücresinde döngü 24 saat sürer ve bunun neredeyse 22 saati interfazda geçer.

İnterfaz Evresinde Gerçekleşen Olaylar

- Mitokondri ve ribozom gibi organellerin sayısı artırılır.

-DNA molekülü kendi eşler (replikasyon). DNA ile bir araya gelen histon proteinleri kromatin adını alır ve kromatinlerin miktarı da iki katına çıkmış olur.

-Varsa sentrozom eşlenmesi gerçekleşir.

-ATP, RNA ve protein sentezi de hızlanır.

-Hızlanan metabolizmayı kontrol etmesi için enzimler sentezlenir. 

-Bu olayların gerçekleşmesi sonucunda hücrenin sitoplazma miktarı artar ve hücrenin büyüdüğü gözlenir. Sitoplazma miktarının bu kadar artması sonucunda hücre zarı sitoplazmanın ihtiyaçlarını karşılayamaz hâle gelir.

-Çekirdek bölünme emrini verir.

Şekil: İnterfaz evresindeki hayvan hücresi

-Bütün canlı hücrelerde bölünme özelliği var mıdır?

-Hayır.

-Erişkin hayvanlarda bazı hücrelerin (örneğin sinir, sperm, yumurta ve kas hücreleri) bölünmesi tümüyle durmuştur. Karaciğer gibi bazı iç organların hücreleri de sadece yaralanma ya da hücre ölümü sonucu kaybedilen hücrelerin yenilenmesi

gerektiğinde bölünürler.

SORU 1. Bölünebilen bir hücrenin hücre döngüsünde görülen “anafaz, profaz, interfaz, metafaz, sitokinez ve telofaz” evrelerini gerçekleşme sırasına göre yazınız.

…………………..

SORU 2. Aşağıdakilerden hangisi, bölünebilen bir hücrenin bölünmeye hazırlandığını gösterir?

A) Yeni organellerin üretilmesi

B) Protein sentezinin artması

C) DNA miktarının iki katına çıkması

D) Mikrotübüllerin uzaması

E) Salgı olaylarının artması

SORU 3. Bölünebilen bir bitki hücresinde, hücre döngüsünün interfaz evresinde hangisi gerçekleşmez?

A) Ribozom organelinin sayıca artması

B) Sentriollerin eşlenmesi

C) DNA miktarının iki katına çıkması

D) Çeşitli protein ve enzimlerin sentezlenmesi

E) Hacim/yüzey oranının artması

SORU 4.

ı. çekirdeği ve sitoplazması birbirinden ayrılmış

II. sitoplazması belirli bir büyüklüğe ulaşmadan kesilerek azaltılmış

III. DNA’sı kendisini eşledikten sonra sitoplazmanın bir kısmı alınmış

hücrelerden hangisinin bölünme gerçekleştirebileceği kesindir?

A) Yalnız I      B) Yalnız II      C) Yalnız III

D) I ve II         E) II ve III

SORU 5. Hücre döngüsüne ait olan interfaz ve mitotik evreler ile ilgili,

I. İnterfaz evresi, mitotik evreye göre daha kısa sürer.

II. Mitotik evrede önce çekirdek, sonra sitoplazma bölünmesi gerçekleşir.

III. İnterfaz evresinde kromozom sayısı iki katına çıkar.

IV. İnterfaz evresinde hücrenin hacim/yüzey oranı artar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I      B) Yalnız II      C) II ve IV

D) I, II ve IV      E)  II, II ve IV

SORU 6. Hücre döngüsü sırasında,

I. Büyüklüğündeki artış oranı

II. Hacim/yüzey oranı

III. Çekirdek hacmi/sitoplazma miktarı

IV. Glikoz derişimi/amino asit derişimi oranı

gibi değişimlerin hangileri hücrenin bölünmesine uyarıcı etki yapabilir?

A) Yalnız I      B) Yalnız II      C) Yalnız III

D) I, II ve III         E) I, II, III ve IV

SORU 7. Hücre bölünmesine;

I. Hücre zarından madde alışverişinin yetersiz kalması

II. Çekirdeğin sitoplazmayı yönetmesinin zorlaşması

III. Yüzey/hacim oranının artışı

olaylarından hangileri neden olur?

A) Yalnız I      B) Yalnız III      C) I ve II

D) II ve III         E) I, II ve III

CEVAPLAR ve ÇÖZÜMLERİ

1. İnterfaz-profaz-metafaz-anafaz-telofaz-sitokinez.

2. Hücrenin bölüneceğinin kanıtı DNA eşlenmesidir.

Cevap: C

3. Bitki hücresinde sentriol bulunmaz. Dolayısı ile eşlenmesi de gerçekleşmez.

Cevap: B

4. I. çekirdeği ve sitoplazması birbirinden ayrılmış olan hücrede çekirdek de sitoplazma da canlılıklarını sürdüremezler.

II. Bir hücrenin bölünebilmesi için gerekli temel şart, belli bir büyüklüğe ulaşmasıdır. Bu şart oluşmadığı için bölünemez.

III. DNA eşlenmesinin gerçekleşmiş olması çekirdeğin bölünme emrini verdiğini gösterir. Bundan sonra sitoplazma azaltılsa bile bölünme gerçekleşir.

Cevap: C

5. I. İnterfaz, ökaryot hücrelerde döngünün yaklaşık %90’ını kapsar. Dolayısı ile  İnterfaz evresi, mitotik evreye göre çok daha uzun sürer.

II. Mitotik evrede önce çekirdek, sonra sitoplazma bölünmesi gerçekleşir.

III. İnterfaz evresinde kromozom sayısı değil DNA ve kromatit sayısı iki katına çıkar.

IV. İnterfaz evresinde hücrenin büyümesi ile beraber hacim/yüzey oranı artar.

Cevap: C

6. I. Büyüklüğündeki artış oranı artarsa,

II. Hacim/yüzey oranı artarsa,

III. Çekirdek hacmi/sitoplazma miktarı arasındaki oran azalırsa hücreyi bölünmek için uyarıcı etki yapabilir.

Cevap: D

7. I. Hücre zarından madde alışverişinin yetersiz kalması hücreyi bölünmeye zorlar.

II. Çekirdeğin sitoplazmayı yönetmesinin zorlaşması hücreyi bölünmeye zorlar.

III. Yüzey/hacim oranının artışı değil azalması hücreyi bölünmeye zorlar.

Cevap: C