|
12. SINIF ÜNİTE,
KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI
12.3.1.
Bitkilerin Yapısı
Anahtar
Kavramlar fotoperiyodizm, nasti, oksin, tropizma, uç meristem, yanal
meristem, yaş halkaları
-Bitkilerin gün uzunluğuna bağlı olarak
gelişim göstermesi olayına fotoperiyodizm denir.
-Bitkilerin gelişim gösterdikleri evreye ise fotoperiyot denir.
-Fotoperiyot bitkilerde büyüme, gelişme, çiçeklenme, yaprakların
dökülmesi ve durgunluk döneminin başlaması gibi fizyolojik olayları
etkilemektedir.
|
Tomurcuklar çiçekleri
oluşturur; ancak, fotoperiyodu yapraklar saptar. Çiçeklenme için gerekli fotoperiyot
sağlandığında, yaprakların çiçek oluşturmaları için tomurcuklara bir sinyal
göndermeleri gerekir. Yaprakların tümü koparılırsa, bitki fotoperiyoda
karşı körleşir.
|
Işık alma süresine göre bitkiler üç
ana grupta incelenir.
1. Uzun gün (kısa-gece) bitkileri: Gündüzün geceye oranla daha uzun olduğu günlerde
genellikle ilkbaharda ve yazın çiçeklenen bitkilerdir.
-Bu bitkilerin çiçeklenebilmesi için
12-14 saat ışık alma süresine ihtiyaç vardır.
-Ekvator’dan uzak bölgelerde yaşayan
bitkiler genellikle uzun gün bitkileridir.
-Ülkemizdeki bitkiler genellikle uzun
gün bitkisidir.
-Örneğin ıspanak, gün uzunluğu 14 saat
ya da daha fazla olunca çiçeklenir. Turp, marul, süsen ve arpa, buğday gibi
pek çok tahıl çeşitleri de uzun gün bitkileridir.
2. Kısa gün (uzun-gece) bitkileri: Gecenin gündüzden daha uzun olduğu mevsimlerde çiçek
açıp gelişen bitkilerdir
-Kışa doğru çiçek açarlar.
-Örnek çilek, sütleğen, kazayağı, soya
fasulyesi, patates uzun-gece bitkilerine örnek olarak verilebilir.
3. Nötr bitkiler
-Gün uzunluğundan etkilenmeyen
bitkilerdir. Bu bitki türleri fotoperiyottan etkilenmez. Bu nedenle bu
bitkiler uzun gün ve kısa gün bitkilerinden daha avantajlıdır.
-Pamuk, ayçiçeği, pirinç, domates ve
karahindibalar nötr gün bitkilerine örnek olarak verilebilir.
|
-Başlangıçta botanikçiler
bu bitkileri kısa-gün bitkileri ve uzun-gün bitkileri olarak
isimlendirmişlerdir. Ancak artık bitkinin çiçeklenmesini etkileyen
faktörün, gün uzunluğu değil gece uzunluğu olduğu tespit edilmiştir. Bundan
dolayı kısa-gece bitkileri, uzun-gece bitkileri isimlendirmesi daha
doğrudur.
|
-Normalde uzun gecede çiçeklenmeyen bir
uzun gün bitkisi, sürekli karanlık periyodonun birkaç dakikalık ışık
verilerek bozulması halinde çiçeklenir. (A)
-Normalde uzun gecede çiçeklenen bir
kısa gün bitkisi, sürekli karanlık periyodonun birkaç dakikalık ışık
verilerek bozulması halinde çiçeklenmez. (B)
|
SORU 1. (2013 - LYS2 / BİY)
Aşağıda kontrol ve deney grubu olarak
gösterilen iki bitki uzun gün koşullarında yetiştirilmiştir. Deney bitkisinin
bir yaprağının üzeri günün belirli bir kısmında örtülerek ışık alması
engellenmiştir. Bu deneyin sonucunda kontrol bitkisi çiçek açmazken deney bitkisinin
çiçek açtığı görülmüştür.
Bu deneyde çiçeklenmeye neden olan
sinyalle ilgili,
I. Yapraklar tarafından alınmıştır.
II. Yaprakta sentezlendikten sonra
tomurcuğa
taşınmıştır.
III. Doğrudan tomurcuk tarafından
sentezlenmiştir.
IV. Kökler tarafından algılandıktan
sonra sürgüne iletilmiştir.
yorumlarından hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I
ve II
D) II ve III E) III ve IV
SORU 2. (2011- YGS / FEN)
Bitkiler, çiçeklenme için gereksinim
duydukları ışık alma sürelerine göre uzun gün bitkisi ya da kısa gün bitkisi
olarak isimlendirilir. Bir uzun gün bitkisiyle bir kısa gün bitkisi farklı
ışık alma sürelerine tabi tutulduğunda gerçekleşen çiçeklenme durumları
aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Bu deneyle ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Uzun gün bitkisi, ışık alma süresi
12 saatten fazla olduğunda çiçeklenmiştir.
B) Karanlık sürenin kırmızı ışık ile
bölünmesi, ışık alma süresi 12 saatten az olsa da uzun gün bitkisinin
çiçeklenmesini sağlamıştır.
C) Karanlık sürenin kırmızı ışıkla
bölünmesi kısa gün bitkisinin çiçeklenmesini önlemiştir.
D) Kısa gün bitkisi, ışık alma süresi
12 saatten az olduğunda çiçeklenmiştir.
E) Aydınlık sürenin kesintiye
uğratılması kısa gün bitkisinde, ışık alma süresi 12 saatten fazla olduğu durumdakinden
farklı bir etki yaratmıştır.
SORU 3. Aşağıda bazı bitkilerin çiçeklenme durumları
verilmiştir.
-A bitkisi: Gündüzün geceye oranla daha uzun olduğu günlerde
çiçeklenir.
-Y bitkisi: Gecenin gündüzden daha uzun olduğu mevsimlerde çiçek
açıp gelişir.
-T bitkisi: Gün uzunluğundan etkilenmeden çiçeklenir.
Buna göre özellikleri verilen
bitkilerden uzun gün, kısa gün ve nötr gün bitkileri olanlar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak
verilmiştir?
|
|
Uzun
gün bitkisi
|
Kısa
gün bitkisi
|
Nötr
gün bitkisi
|
|
A)
|
A
|
Y
|
T
|
|
B)
|
A
|
T
|
Y
|
|
C)
|
Y
|
A
|
T
|
|
D)
|
Y
|
T
|
A
|
|
E)
|
T
|
Y
|
A
|
SORU 4. Fotoperiyot, bitkide;
I. büyüme ve gelişme,
II. çiçeklenme,
III. yaprakların dökülmesi
olaylarından hangilerini etkiler?
A) Yalnız I B) I ve II C)
I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
CEVAPLAR ve ÇÖZÜMLERİ
1. İki grup
arasındaki fark; deney grubunda bir yaprağın kapatılmasıdır. Yaprağı
kapatılan bitki çiçeklenmiştir. O zaman çiçeklenmeye neden olan sinyal yapraklar tarafından alınmıştır. Yaprakta
sentezlendikten sonra tomurcuğa taşınmıştır denilebilir.
Cevap: C
2. Hem aydınlık sürenin kesintiye uğratılması durumunda
hem de ışık alma süresinin 12 saatten fazla olduğu durumda kısa gün
bitkisinde çiçeklenme olmamış. Farklı birim oluşmamıştır.
Cevap: E
3. -Gündüzün geceye oranla daha uzun olduğu günlerde
çiçeklenen; uzun gün bitkisidir.
-Gecenin gündüzden daha uzun olduğu mevsimlerde çiçeklenen;
kısa gün bitkisidir.
-Gün uzunluğundan
etkilenmeyen; Nötr gün bitkisidir.
Cevap: A
4. Fotoperiyot
bitkilerde büyüme, gelişme, çiçeklenme, yaprakların dökülmesi ve durgunluk
döneminin başlaması gibi fizyolojik olayları etkilemektedir.
Cevap: E
|